Αυτό που ακολούθησε την πριν έναν ακριβώς μήνα ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) για την εμφάνιση οξείας ηπατίτιδας άγνωστης αιτιολογίας στα παιδιά, ήταν ένας καταιγισμός από άρθρα και αναφορές στα ΜΜΕ που οδήγησαν σε διαμόρφωση κατάστασης πανικού. Πρακτικά και χωρίς κάποια υπερβολή περισσότερες από τις μισές τηλεφωνικές κλήσεις που δεχόμαστε στο ιατρείο μας αφορούν και στο θέμα της ηπατίτιδας ενώ παράλληλα εμπεριέχεται σχεδόν στο σύνολο των εκ του σύνεγγυς επαφών μας.
Ποια είναι η πραγματικότητα; Στοχεύουν όντως ο Π.Ο.Υ. και οι υπόλοιποι υγειονομικοί φορείς να μας πανικοβάλλουν; Πρόκειται πραγματικά για σύγχρονη δέκατη πληγή του φαραώ; Αυξάνονται τα κρούσματα με τον καταιγιστικό ρυθμό που αντιλαμβανόμαστε; Γνωρίζουμε επιτέλους κάτι παραπάνω για την περίεργη αυτή ηπατίτιδα και τέλος υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε ως γονείς;
Στην πραγματικότητα ο Π.Ο.Υ. δεν στόχευσε ποτέ στον πανικό μας, ούτε βέβαια οι άλλες υγειονομικές αρχές. Όταν ένα νέο υγειονομικό φαινόμενο εντοπίζεται, είναι απαραίτητο τόσο ο Π.Ο.Υ. όσο και οι κατά τόπους υγειονομικές αρχές να το επισημαίνουν στους ιατρούς εφιστώντας την προσοχή τους και διατηρώντας τους σε εγρήγορση. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατή η συγκέντρωση νέων πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την πλήρη διαλεύκανση της κατάστασης. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να σχετίζονται με τη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου, τα χαρακτηριστικά των ατόμων στα οποία εκδηλώνεται, τις μορφές εμφάνισής του, αλλά και τις συνθήκες που θα μπορούσαν να οδηγούν σε αυτό ή να επηρεάζουν την εξέλιξή του.
Αν ο Ουμπέρτο Έκο βρισκόταν ακόμα ανάμεσά μας, θα επισήμαινε ένα σημαντικό επικοινωνιακό σφάλμα. Μια πληροφορία για μια πιθανώς νέα νόσο για την οποία στην ουσία είναι γνωστά ελάχιστα, δεν δόθηκε απλά στους ειδικούς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόησή της αλλά γνωστοποιήθηκε με τρόπο εκκωφαντικό στο ευρύ κοινό. Ταυτόχρονα η γνωστοποίηση είχε όλες τις προδιαγραφές για να οδηγήσει το κοινό σε πανικό. Νέο νόσημα, στοχεύει στα παιδιά, άγνωστη η αιτία του, δεν αντιμετωπίζεται. Αυτές τις πληροφορίες έμαθε το κοινό το οποίο έχοντας μόλις αρχίσει να διαχειρίζεται την πραγματικά δύσκολη κατάσταση της COVID-19 βίωσε déjà vu.
Είναι αλήθεια ότι ακόμα οι γνώσεις μας στο φαινόμενο που προσωρινά χαρακτηρίζεται ως σοβαρή οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας είναι ελάχιστες. Μπορούμε να αναφερθούμε σε αυτή ως φλεγμονή του ήπατος που συμβαίνει σε παιδιά και νεαρούς εφήβους και για την οποία δεν έχει μέχρι σήμερα αναγνωρισθεί σαφής αιτιολογία. Στα πλαίσια της αναζήτησης του αιτίου ελέγχονται, ανάμεσα σε άλλα, γνωστοί ιοί, όπως αδενοϊοί και ο Sars-Cov-2, περιβαλλοντικοί παράγοντες, τοξίνες, ανοσολογικές διαταραχές.
Για να διευκολυνθεί η μελέτη του φαινομένου και η κατανόηση της αιτιοπαθογένειάς του, είναι απαραίτητη πρώτα η αναγνώριση των κρουσμάτων της νόσου. Δεδομένου ότι το αίτιο δεν είναι ακόμα γνωστό, ως πρώτο βήμα για την αναγνώριση αυτή τίθενται συγκεκριμένα κριτήρια διάγνωσης των κρουσμάτων που πλέον χαρακτηρίζονται ως πιθανά. Τη συγκεκριμένη στιγμή (τα κριτήρια έχουν ήδη αναθεωρηθεί μία φορά), πιθανό κρούσμα της νόσου χαρακτηρίζουμε άτομο ηλικίας μέχρι 16 ετών που έχει παρουσιάσει, μετά την 1η Οκτωβρίου 2021, εικόνα οξείας ηπατίτιδας που δεν αποδίδεται σε γνωστό μέχρι σήμερα αίτιο και τιμή ηπατικών ενζύμων (AST ή ALT) >500IU/L.
Ο παραπάνω ορισμός πιθανού κρούσματος υπαγορεύει στους ιατρούς την αναδρομική αναζήτηση περιστατικών της νόσου. Θα πρέπει λοιπόν να γίνει κατανοητό ότι ο σταθερά αυξανόμενος αριθμός νέων κρουσμάτων δεν αποτελεί απαραίτητα νέες νοσήσεις αλλά και αναγνώριση ως συμβατών με τη διάγνωση παλαιότερων περιπτώσεων που πληρούν τα κριτήρια. Επιπλέον, τα μέχρι σήμερα πιθανά κρούσματα της οξείας ηπατίτιδας είναι πολύ πιθανό να μην καλύπτουν στο σύνολό τους τα μελλοντικά κριτήρια διάγνωσης της συγκεκριμένης νόσου και πολλά από αυτά να αποχαρακτηριστούν. Τέλος η αυξημένη επαγρύπνηση της ιατρικής κοινότητας και το φαινόμενο Baader-Meinhof οδηγούν εύκολα σε υπερδιάγνωση, όπως για παράδειγμα ο χαρακτηρισμός ως σοβαρής ηπατίτιδας περιπτώσεων πλήρως ασυμπτωματικών ατόμων με βάσει εργαστηριακά και μόνο αποτελέσματα.
Στα θετικά νέα το ότι μέχρι σήμερα οι περιπτώσεις σοβαρής οξείας ηπατίτιδας άγνωστης αιτιολογίας δεν φαίνεται να παρουσιάζουν επιδημιολογική μεταξύ τους σύνδεση (πλην μίας περίπτωσης). Αυτό σημαίνει ότι δεν φαίνεται ένα παιδί με ηπατίτιδα να μεταδίδει την εκδήλωση αυτή σε άλλα παιδιά με τα οποία έρχεται σε επαφή. Θα μπορούσαμε να τολμήσουμε την εκτίμηση ότι κάτι τέτοιο υποδηλώνει έναν ιογενή παράγοντα που πολύ, πολύ σπάνια εκδηλώνεται με τη μορφή της ηπατίτιδας και συνήθως παρουσιάζει ήπιες ή καθόλου εκδηλώσεις ή και κάποιον ανεξάρτητο από λοίμωξη τοξικό περιβαλλοντικό παράγοντα.
Όσον αφορά στους γονείς, το σημαντικό σε αυτή τη φάση είναι να γνωρίζουν ότι η σοβαρή οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας παραμένει εξαιρετικά σπάνια. Τα συμπτώματα που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου είναι πολύ επηρεασμένη γενική κατάσταση, ίκτερος (κίτρινο χρώμα του λευκού των ματιών και του δέρματος), ούρα σκούρα με χρώμα σαν ουίσκι. Συμπτωματολογία δηλαδή πολύ ξεκάθαρη σε οποιονδήποτε που δεν είναι εύκολο να διαλάθει της προσοχής.
Προς το παρόν συστήνουμε τήρηση των συνήθων μέτρων ατομικής προστασίας και κυρίως ψυχραιμία ή κατά τη βρετανική ρύση… Keep calm and carry on!
